مفاهیمی چون ارزش پول و خرج‌کردن و پس‌اندازکردن را از خردسالی به فرزندانمان بیاموزیم؛ زیرا برای آموزش این مفاهیم هرچه سن کودک کمتر باشد در بزرگسالی توانایی مدیریت بهتری را بر دارایی‌هایش خواهد داشت. کودکان در سنین مختلف درک و رفتار متفاوتی درمقابل برخی مفاهیم همچون دانش، یادگیری و مسئولیت‌پذیری در مسائل مالی و پولی دارند. ما در این مطلب می‌خواهیم با زبانی ساده و مناسب راهکارهایی را برای آموزش ارزش پول و مهارت مدیریت آن برای گروه‌های سنی مختلف بیان کنیم.

توصیه هایی برای آموزش ارزش پول

کودکان ۵ تا ۱۰ سال

خردسالان عاشق جمع‌کردن سکه‌اند. متأسفانه آنان در این بازۀ سنی به‌ندرت با مفاهیمی چون ارزش پول آشنایند. باید به آنان کمک کنیم تا این مفاهیم را درک کنند. می‌توانیم هر هفته جلسات خانوادگی تشکیل دهیم. بچه‌ها عاشق دورهمی‌هایی هستند که در آن به نظراتشان اهمیت داده می‌شود. در این دورهمی‌های خانوادگی در مورد بودجه و مخارج خانواده صحبت کنیم. البته نباید کودک با این سخنان دچار عذاب وجدان شود و هزینه‌هایی مانند قبض آب و برق یا اجاره در او احساس گناه به‌وجود آورد. هدف آگاهی کودک از مخارج ثابتی است که از چشم او پنهان مانده است. او باید بداند که به‌جز خرج‌های ظاهری مانند غذا، لباس و شکلاتی که در پایان هفته برایش خریده‌اید، مخارج دیگری را نیز بر خانواده تحمیل می‌کند.

همچنین باید با او درمورد اختصاص‌دادن مقداری پول (نیازی نیست که مقدارش را بگویید) برای پس‌انداز حرف بزنیم. پس‌اندازی که برای روز مباداست؛ برای مواقع ضروری یا حتی برای هزینه‌هایی که ممکن است در آینده لازم داشته باشد. می‌توانیم برای آموزش مفهوم پس‌انداز «قلک بانک خانوادگی» ایجاد کنیم و در پایان مدتی مشخص تمام پول‌های جمع‌شده را صرف تفریحی کنیم که تمام خانواده در آن سهیم باشند. بدین صورت کودکمان با مفهوم لذت‌بردن از پس‌انداز آشنا می‌شود.

اگر به کودک خردسال خود پول توجیبی می‌دهیم، باید موارد استفادۀ آن یا وسایل ضروری را که می‌تواند با پولش تهیه کند نیز نام ببریم. باید به کودک خود آموزش دهیم که همیشه ده درصد و حتی بیشتر از پول توجیبی خود را پس‌انداز کند. مقداری را در راه خیر مثل خرید دانه برای پرندگان خرج کند و باقی آن را برای خرید خواسته‌هایش صرف کند. برای نمونه به او بگوییم که این پول برای خرید آن کفش یا اسباب‌بازی است که دوست داشته‌ای بخری. به کودک اجازه دهیم تا با مفهوم بهرۀ بانکی نیز آشنا شوند. درصورتی‌که مقداری از پول توجیبی‌‌اش را در قلکش پس‌انداز می‌کنند، در پایان ماه ما نیز مقداری سود به آن پول اضافه کنیم و بدین صورت او را به پس‌‌انداز تشویق کنیم.

نوجوانان ۱۱ تا ۱۵ سال

فرزند ما در این ردۀ سنی فرصت‌های کسب درآمد بیشتری را دارد. پس اگر در ازای کمک در شستن ماشین یا انجام کارهای خانه مبلغی را مطالبه کرد، باید به او روی خوش نشان دهیم و او را در پس‌انداز مقداری از این درآمد تشویق کنیم. این محدودۀ سنی زمان خوبی برای آشناشدن نوجوان ما با سیستم بانکی است. بهتر است برای او به نام خودش در بانک حسابی افتتاح کنیم.

اگر بتوانیم نوجوان را به پس‌انداز عادت دهیم، می‌توانیم در درازمدت مدیریت پول را به بهترین نحو در ضمیر ناخودآگاهش نهادینه کنیم. نکتۀ مهم برای نوجوان ما در این بازۀ سنی درک اهمیت درآمد و فهم این امر است که درآمد او (پول توجیبی یا سایر مقادیری که در ازای کار، هدیه و… کسب می‌کند) نیز مانند درآمدی است که ما به‌عنوان والدینش کسب کرده‌ایم. بهتر است به او بگوییم که با اختیار خودش می‌تواند مقداری از این درآمدش را در کارهایی که کل خانواده با آن درگیرند صرف کند یا به او اجازه دهیم تا به سهم خود بخشی از نیازهای خانواده را قبول کند.

بدین ترتیب ضمن افزایش حس اتحاد و همبستگی در خانواده به نوعی، احساس غرور را در فرزندمان تقویت کرده‌ایم. البته هرگز نباید این امر را وظیفه یا اجبار بدانیم. گاهی می‌توانیم به‌جای این موارد از او بخواهیم که درآمد دریافتی‌اش را برای خواسته‌هایش مثل خرید کیف یا لباسی جدید صرف کند یا بلیط رفتن به سینما برای دیدن فیلم مورد علاقه‌اش را تهیه کند. در این‌صورت ما نیز باید در خرج‌کردن برای او با احتیاط بیشتری رفتار کنیم و اجازه دهیم تا او با جمع‌کردن پول‌های خود بتواند از پس خواسته‌هایش برآید.

فرزندان ۱۶ساله و بزرگ‌تر

در کشورهای توسعه‌یافته بسیاری از نوجوانان و جوانان کارهای پاره‌وقت انجام می‌دهند و بدین ترتیب با مفهوم واقعی زندگی مبتنی‌بر درآمد آشنا می‌شوند. آنان با محتوای مواردی چون پرداخت مالیات، قبض‌ها و عوارض نیز آشنا می‌شوند. این سن درواقع برای فرزندان ما زمان مناسبی است که با مفاهیمی چون کارت‌های اعتباری و دستگاه‌های خودپرداز و استفاده از آن‌ها آشنا شوند. حتی بهتر است خودمان برای آن‌ها کارت اعتباری تهیه کنیم. فرزندان ما در این سن باید به داشتن برنامه‌ایی برای برآمدن از پس مخارج سنگین‌تری همچون خرید ماشین یا پرداخت هزینه‌های دانشگاهشان فکر کنند. جوان‌ترها درصورت آموزش درست در کودکی یا نوجوانی هنگام خرید وسایلی که نیاز دارند، همچون لباس‌هایشان، مسئولانه‌تر رفتار می‌کنند. این میتواند به دلیل توانایی آنان در درک قدرشناسی بیشتر نسبت به ارزش داشته هایشان باشد و شاید به‌دلیل حس مالکیت بهتر می‌‌توانند از دارایی‌هایشان مراقبت کنند.

فرزندانمان در هر گروه سنی که قرار دارند، همیشه باید مانند دیگر اعضای خانواده در جلسات خانوادگی حضور داشته باشند و درمورد نحوۀ خرج‌کردن بخشی از درآمد اختیاری خانواده اظهار نظر کنند. بخش‌هایی از این جلسات را به موضوعاتی اختصاص دهیم که اهمیت و ارزش پول دریافتی خانواده را روشن‌تر بیان می‌کند. به آنان نشان دهیم که در خرید و یا صرف درآمدها محدودیت‌هایی وجود دارد و تهیۀ برخی وسایل مورد دلخواه ما و یا آن‌ها باید به زمانی مناسب‌تر موکول شود