در چند سال گذشته نرخِ بيکاري در کشور باعث نگراني جوانان و خانواده‌هايشان شده است. در اين سال‌ها، جوانان به سه دليل عمده، به زحمت مي‌توانند کار مناسب‌ پيدا کنند: ۱٫ اوضاع اقتصادي نامناسبِ صنايع؛ ۲٫ وجود تعداد بسياري از متقاضيان کار؛ ۳٫ عدم مهارت کافي متقاضيان براي رفع نيازهاي کارفرما. باوجوداين، رعايت نکاتي در فرايند مصاحبه‌هاي شغلي و استخدام مي‌تواند شانس افراد را افزايش دهد و از سوي ديگر منجر به پيشرفت شغلي و درنتيجه پيشرفت مستقيم و غيرمستقيم در زندگي شخصي و اجتماعي شود.

برخلاف بيشتر متن‌هايي که درباره مصاحبه‌هاي شغلي به ذکر نکات لازم براي آمادگي کافي متقاضي و جلب نظر مثبت کارفرما مي‌پردازد، در اين يادداشت سعي دارم تا نکات و سؤالاتي را مطرح کنم که بهتر است متقاضي جهت فهم و وضوح وضعيت آينده شغلي خويش با کارفرما بيان ‌کند. زيرا متقاضي هوشيار به اين امر واقف است که مصاحبه شغلي، بررسي دو طرفه است. همچنين طرح سؤالات ظريف در جلسه مصاحبه مي‌تواند به مصاحبه‌کننده، آمادگي‌ متقاضي را براي کار نشان دهد.

زماني‌که متقاضي کار که مصاحبه‌شونده است، اقدام به پرسش مي‌کند، احتمالاً لحظات پاياني مصاحبه است. بهتر است حداقل دو مورد از سؤالات زير را با توجه به موقعيتي که در آن قرار دارد، مطرح کند. او بايد به ياد داشته باشد از طرح سؤالاتي که پاسخ‌ آن‌ها «بله» يا «خير» است پرهيز کند. هم‌چنين بهتر است سؤالاتي را که پاسخشان طولاني است مطرح ننمايد. توصيه ما طرح موضوعات زير است:

1. مسئوليت‌هاي مشخص روزانه شامل چه مواردي هستند؟ آشنايي با اين موضوع، متقاضي را با وظايف روزانه‌اش آشنا مي‌کند. علاوه‌بر اين، به او ديدي در مورد شغلي که در آينده به‌دست مي‌آورد مي‌دهد. هم‌چنين، وي پي مي‌برد که تا چه اندازه ذهنيت او از شغلي که براي آن درخواست داده‌، صحيح است و متوجه خواهد شد که چه مهارت‌هايي را بايد در خود تقويت کند.
2. انتظارات‌ سازمان از متقاضي در طي ۳۰ يا ۴۰ روز آغاز کار چيست؟ با شنيدن پاسخ متقاضي به‌دقت خواهد دانست که کارفرما از شخصي که مسئوليت جديد را برعهده مي‌گيرد چه انتظاري دارد. هم‌چنين از سردرگمي در روزهاي نخستين کار جلوگيري مي‌شود.
3. آيا سازمان برنامه آموزشي خاصي براي افراد تازه وارد دارد؟ اين برنامه آموزشي به چه صورت است؟ آيا شخصي مسئول آموزش و راهنمايي به متقاضي خواهد بود يا محتواي آموزشي در اختيار او قرار خواهد گرفت و خود مطالعه خواهد کرد؟
4. فرهنگ سازماني آنجا به چه صورت است؟ آشنايي با موضوعاتي نظير انجام کار گروهي، برخورد با همکاران و ميزان صميمت با آن‌ها، نوع پوشش در آن سازمان خاص، پيش از فعاليت رسمي، به متقاضي کمک خواهد کرد تا درک کند زماني‌که در آنجا مشغول به کار است احساس راحتي خواهد کرد يا خير و آيا هماهنگي بين فرهنگ آن سازمان با ويژگي‌هاي اخلاقي و اعتقادي او وجود دارد يا خير.
5. ميزان پيشرفت سازمان در طي ۵ سال آينده در صنعتي که مشغول به فعاليت است از ديد خود سازمان به چه ميزان است؟ شنيدن نظر مصاحبه‌کننده و اين بررسي که متقاضي انجام خواهد داد، روند رشد و توسعه شرکت را نشان مي‌دهد. درنتيجه، شخص مي‌تواند درصورت علاقه به ادامه فعاليت در آن سازمان و شغل، براي چند سال آينده خود برنامه‌ريزي کند.
6. وضعيت پيشرفت شغلي در کاري که متقاضي درحال مصاحبه براي آن است، به چه صورت است؟ پاسخ اين سؤال مي‌تواند در راستاي پاسخ سؤال قبلي باشد و درصورت علاقه شخص، وي مي‌تواند برنامه‌ريزي شغلي براي خود داشته باشد.
7. رقباي سازمان چه نهادهايي هستند و وضعيت آن‌ها به چه صورت است؟ خوب است متقاضي، پيش از جلسه مصاحبه، خود در اين مورد جستجو کند و درعين‌حال، بيان نظر مصاحبه‌شونده مي‌تواند بينش بهتري به متقاضي دهد که احتمالاً جاي ديگري نخواهد يافت.
8. بزرگ‌ترين فرصت‌هاي پيشروي سازمان، چه فرصت‌هايي است؟ آشنايي با اين مورد مي‌تواند متقاضي را به‌سوي قسمتي از سازمان که در آينده به‌دليل اين فرصت‌‌ها برجسته مي‌شوند سوق دهد. هم‌چنين پيشرفت شغلي خود را در راستاي فرصت‌هاي پيشروي سازمان قرار دهد.
9. بزرگ‌ترين چالش‌هاي پيشروي سازمان چه چالش‌هايي است؟ طرح اين موضوع کمي جسورانه است. اما آشنايي با اين مورد مي‌تواند شخص را براي زمان‌هاي بحران آماده سازد. هم‌چنين زماني‌که اوضاع خوب است وي مي‌تواند مهارت‌هاي ديگري بياموزد تا اگر روزي شرکت يا سازماني که در آن مشغول فعاليت است با مشکل مواجه شد، راهي براي ادامه مسير شغلي در جايي ديگر براي خود داشته باشد.
10. بزرگ‌ترين چالش شاغلان در اين کار چيست؟ پاسخ اين سؤال، متقاضي را با قسمت‌هاي سخت کار آشنا مي‌سازد. درنتيجه، او بهتر مي‌تواند تصميم بگيرد که آيا با توجه به ويژگي‌هاي اخلاقي و شخصي قادر به انجام مطلوب آن کار است يا خير.
11. در اين شغل، عملکرد شخص چگونه سنجيده مي‌شود؟ براي پيشرفت شغلي و ارتقا در سازمان، عملکرد کارمندان به‌طور يقين سنجيده مي‌شود. چنانچه متقاضي با نحوه سنجش و عوامل مؤثر در تصميم‌گيري سطح مديريت سازمان آشنا باشد، احتمالاً راه آسان‌تري را براي پيشرفت در کارش خواهد پيمود.
12. معيار مقايسه بين متقاضيان شغل مورد نظر چيست؟ شايد طرح اين سؤال در لحظات پاياني مصاحبه خيلي براي جلسه فعلي مؤثر نباشد اما اگر متقاضي موفق به همکاري با آن سازمان نشد، شايد در سازمان‌هاي ديگر، اطلاع از اين موارد بتواند به او کمک کند.
13. مراحل انجام مصاحبه به چه صورت است؟ اگر متقاضي بتواند اين سؤال را در نخستين لحظاتِ جلسه اولِ مصاحبه مطرح کند، هم ديدي از ادامه جلسات خواهد داشت و هم اين‌که اين کار او را براي ادامه کار مشتاق نشان مي‌دهد و اثر مثبتي دارد.
14. مبلغ حقوق و موعد پرداخت آن به چه صورت است؟ بهتر است پيش از مرحله نهايي استخدام درباره دستمزد سؤالي پرسيده نشود. در مرحله نهايي، احتمالاً متقاضي با مدير منابع انساني در اين خصوص صحبت مي‌کند. پيش از مصاحبه، بهتر است متقاضي درباره متوسط حقوق دريافتي شغلي که براي آن درخواست داده است تحقيق کند تا ذهنيتي از مبلغي که سازمان به وي پيشنهاد مي‌دهد داشته باشد. همچنين، در مورد زمان پرداخت حقوق نيز بهتر است سؤال پرسيده شود؛ زيرا با وضعيت اقتصادي که درحال‌حاضر سازمان‌هاي داخلي با آن روبه‌رو هستند، تعدادي از آن‌ها، هم ازنظر زماني و هم ازنظر مبلغي، به‌صورت نامنظم حقوق پرداخت مي‌کنند. اگر از آن گروهي هستيد که بايد در تاريخ يا تاريخ‌هاي مشخص مبالغي براي اجاره خانه، قسط وام‌هاي گوناگون، انواع قبض‌ها و… پرداخت کنيد، دريافت نامنظم حقوق مي‌تواند موجبات دردسر‌تان شود.

نویسنده: کوثر اخوان