تهران سال‌ها جذاب‌ترین شهر برای جذب نیروی کار تحصیل‌کرده بود؛ اما هم‌اکنون به‌دلیل افزایش سریع تعداد دانش‌آموختگان و محدود شدن رشد فرصت‌های شغلی و همچنین سخت‌تر شدن زندگی در پایتخت به واسطۀ افزایش هزینه‌ها، جذابیت بازار کار تهران به‌ویژه برای تحصیلکردگان سایر شهرهای ایران کاهش یافته و پیدا کردن شغل مناسب دشوار شده است. آیا زمان آن رسیده است که دانش‌آموختگان پس از پایان تحصیل در تهران، یافتن کار و ادامۀ زندگی در این شهر را از اولویت اول خود خارج کنند؟ آیا می‌توان با بازگشت به شهر خود مسیر زندگی را به گونه‌ای تغییر داد که در بلندمدت مطلوبیت بیشتری نسبت به زندگی در پایتخت کسب کرد؟ دانش‌آموختگان در تهران چگونه می‌توانند از تجارب حضور خود در تهران استفاده و در زادگاه خود موفق‌‌تر عمل کنند؟
سه نکتۀ مهم بــرای یافتن شغــل مناسب در خارج از پایتخت
هدف این مقاله، معرفی فرصت‌های شغلی است؛ ولی در ابتدا به سه نکتۀ مهم اشاره کنیم که توجه به آن‌ها در تمام گزینه‌های پیشنهادشده ضروری است. جوانان تحصیل‌کرده پس از ورود به بازار کار در صورت توجه به سه نکتۀ زیر راحت‌تر خواهند توانست شغل مناسب خود را بیابند یا برای خود کسب‌وکار موفقی ایجاد کنند.
نکتۀ اول شروع از کارهای کوچک است. بررسی تجربۀ اکثر کارآفرینان موفق نیز ثابت کرده است در ابتدا نباید به دنبال گزینه‌های بزرگ و پیچیده رفت و به‌اصطلاح سنگ بزرگ برداشت. با توجه به اینکه سرمایه، تجربه و شناخت جوانان در ابتدای راه محدود است، احتمال شکست در انجام کارهای بزرگ زیاد است. توصیه می‌شود با داشتن ایده‌ها و اهداف بزرگ، با کاری کوچک آغاز کرد و پس از کسب تجربه و شناخت کافی به توسعۀ آن پرداخت.
نکتۀ دوم داشتن صبر و شکیبایی در انجام کار است؛ ممکن است کسب هر پیروزی پس از چندین شکست حاصل شود و اجرای برنامه‌ها و تحقق اهداف، شاید بیشتر از زمانی که پیش‌بینی شده است، طول بکشد. عجله داشتن برای رسیدن به اهداف، طبیعت روحیۀ جوانی است؛ ولی نباید این روحیۀ جوانی در برخورد با اولین مانع یا شکست، ناامید و دلسرد از پیمودن ادامۀ مسیر شود؛ بلکه باید با صبر و تلاش بیشتر، موانع را رفع و در جهت تحقق اهداف در یک مسیر پرپیچ‌وخم و طولانی گام بردارد.
نکتۀ سوم انجام کار به‌صورت تیمی است. معمولاً برای اکثر جوانان تحصیل‌کرده و آماده برای ورود به بازار، سرمایه و امکانات، دانش و تجربه، ارتباطات و نیروی انسانی، همگی یک‌جا و به‌اندازۀ‌کافی برای انجام کاری اساسی مهیا نیست؛ اما با انجام کارها به‌صورت تیمی هر فردی مسئول انجام بخشی از کار و تأمین بخشی از منابع خواهد بود. بدین ترتیب هم فکر و ایده‌های بیشتر وارد کار می‌شود و هم با نیروی کار و سرمایۀ بیشتر، نتایج در بازه زمانی کوتاه‌تری خود را نشان خواهد داد.
وقت خود را برای یافتن کار دولتی تلف نکنید!
در ابتدا وضعیت مشاغل دولتی در شهرستان‌ها را مشخص می‌کنیم. گزینه‌های شغلی پیش روی تحصیلکردگان در ادارات و مؤسسات دولتی در شهرستان‌ها بسیار محدودتر از تهران است. ضمن اینکه قانون نانوشته‌ای در اکثر ادارات دولتی شهرستان‌ها وجود دارد که کارکنان شاغل در این ادارات، فرزندان خود را به‌عنوان کارمند برای تصدی در گزینه‌های محدود شغلی به اداره معرفی می‌کنند و این افراد معمولاً در اولویت جذب قرار می‌گیرند. درواقع استخدام فرزندان در ادارات والدین یک مزیت شغلی برای کارکنان قلمداد می‌شود. اگرچه به تحصیلکردگان دانشگاهی توصیه می‌کنیم همواره آگهی‌های استخدام در ادارات دولتی شهرستان‌ها را رصد و در آزمون‌های مربوط شرکت کنند، ولی به امید استخدام در ادارات دولتی بیکار نمانند و حتماً یک یا چند روش زیر را برای جستجوی شغل مناسب امتحان کنند.
معرفی فرصت‌های شغلی
در سراسر ایران در هرکدام از بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات، امکان ایجاد شغل برای تحصیلکردگان دانشگاهی وجود دارد. فقط با توجه به موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقتصادی منطقه ممکن است در جایی بخش کشاورزی قابلیت بیشتری داشته باشد و در جایی دیگر بخش‌های صنعت و خدمات. یقیناً پراکندگی فرصت‌های شغلی در سراسر کشور به‌صورت یکنواخت نیست و ممکن است تحصیلکردگان دانشگاهی باز هم مجبور به مهاجرت از روستا و شهر خود به نقطۀ دیگری باشند؛ ولی مسلماً زندگی در شهری غیر از پایتخت و نزدیک‌تر به زادگاه خود با هزینه‌های زندگی به مراتب پایین‌تر و سطح کیفیت زندگی به مراتب بالاتر از تهران، در بلندمدت مطلوبیت بیشتری نصیب فرد می‌کند.
بخش صنعت و معدن
گزینۀ نخست پیش روی تحصیل‌کردگانی که تمایل به کار در بخش صنعت دارند، اشتغال در کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی است. متأسفانه نظام آموزش کشور به گونه‌ای است که صاحبان صنایع نمی‌توانند در ابتدای امر نیاز خود را با به‌کارگیری جوانان با تحصیلات آکادمیک ولی بدون تجربۀ کافی مرتفع کنند و معمولاً برخورد سردی با تحصیلکردگان دارند. اما توصیه می‌شود جوانان تحصیل‌کردۀ علاقمند به کار در محیط صنعتی، به روش‌های مختلف تلاش کنند تا راهی برای ورود به محیط کارگاهی پیدا کنند؛ زیرا تحصیلات آکادمیک آنان در کنار کسب تجربه در محیط کارگاه، سرعت رشد در محیط صنعتی را نسبت به افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی افزایش می‌دهد. چند سال کار در یک کارخانه یا حتی یک کارگاه کوچک صنعتی یا معدنی، تجاربی برای یک جوان تحصیل‌کرده به‌همراه می‌آورد که او را در بازار کار از دیگر رقیبان متمایز می‌کند.
یادگرفتن کار با ابزار و ماشین‌آلات، آشنایی عملی با فرایند کاری و دیدن مصداق عملی دروس تئوری دانشگاهی ازجمله ثمره‌های کار در یک محیط صنعتی است. پیشنهاد می‌شود اگر در برخورد اول با صاحبان صنایع پاسخ منفی شنیدید، به‌صورت کارآموز و بدون حقوق، به‌عنوان کارگر برای انجام کارهای ساده و ابتدایی وارد شوید و تجربه کسب کنید. اگر برای دریافت مدرک تحصیلی دو، چهار یا شش سال زمان صرف شده و هزینه هم پرداخت شده، ایرادی ندارد برای یادگرفتن حرفه هم چند ماهی وقت صرف شود و درآمدی کسب نشود. همچنین تجربۀ اندوخته‌شده در یک محیط صنعتی می‌تواند دستاوردی باشد برای کسانی که تصمیم گرفته‌اند کسب‌وکار شخصی خود را راه‌اندازی کنند. بنابراین چه هدف ادامۀ مسیر شغلی در یک محیط صنعتی برای سایر کارفرمایان باشد و چه ایجاد کسب‌وکار شخصی، در ابتدا، کارکردن حتی به‌صورت رایگان در این محیط، کسب تجربۀ سرمایه‌گذاری مناسب برای جوان تحصیل‌کردۀ تازه کار است.
گزینه دوم برای تحصیل‌کردگانی که تمایل به کار در بخش صنعت دارند، ایجاد کسب‌وکار شخصی است. نیاز نیست در ابتدا یک کارگاه صنعتی بزرگ و مجهز ایجاد شود، بلکه می‌توان از یک بخش بسیار کوچک با یک یا دو دستگاه ساده در یک مکان محدود شروع کرد. مهم این است محصولی که تولید می‌شود خریدار داشته باشد. کار تیمی در ایجاد یک کسب‌وکار کوچک صنعتی می‌تواند مشکل‌گشا باشد. برای مثال نیازسنجی بازار، تأمین مواد اولیه و فروش محصول بر عهدۀ یک نفر و انجام کارهای فنی و تولیدی بر عهدۀ دیگری باشد و سرمایه نیز به‌صورت مشترک تأمین شود. بسیاری از کارخانه‌های بزرگ و موفق فعلی کار خود را از کارگاه‌های کوچک شخصی شروع کرده‌اند و اولین محصولات خود را با حداقل امکانات و سرمایه تولید کرده‌اند.
دانش‌آموختگان دانشگاه‌های تهران این مزیت را دارند که از نزدیک نیازهای بازار پایتخت را بشناسند؛ در مدت تحصیل خود، در نمایشگاه‌های صنعتی حضور یابند و فعالیت کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ را از نزدیک رصد کنند. شناخت ایجادشده طی مدت تحصیل در تهران، هنگامی که جوان به شهر خود باز می‌گردد به او کمک خواهد کرد که به‌دنبال تولید محصولی باشد که خریدار آن در تهران یا هرکجای ایران وجود داشته باشد. درصورت ایجاد ارتباطات سازنده با صاحبان صنایع در تهران طی مدت تحصیل، امکان همکاری با آنان پس از اتمام تحصیل وجود خواهد داشت. در دنیایی که هرکدام از قطعات یک محصول صنعتی در یک نقطۀ جهان تولید و درنهایت محصول نهایی به سراسر جهان صادر می‌شود، امکان تولید قطعات مختلف یک محصول در شهرهای کوچک که هزینۀ تولید در آن کمتر است، وجود دارد.
بنابراین شهرهایی که نزدیک به بازار تولید مواد اولیه‌اند و هزینۀ نیروی انسانی و زیرساخت‌های تولید در آن‌ها کمتر از تهران است، این فرصت را برای جوانان تحصیل‌کرده فراهم می‌آورد تا با سرمایه و امکانات کمتر بتوانند از یک نقطۀ کوچک وارد عرصۀ تولید محصولات صنعتی شوند؛ و شغل مناسب خود را پیدا کنند، درحالی‌که چنین کاری در تهران به‌راحتی میسر نیست.
بخش خدمات
بخش خدمات بیشترین سهم را در اشتغال کشور دارد و بسیار متنوع و مستعد برای ایجاد شغل مناسب است. در ادامه فقط قابلیت بخش بازرگانی خارجی و در شماره‌های آینده سایر قابلیت‌های بخش خدمات را معرفی می‌کنیم.
در استان‌های مرزی به‌ویژه مناطقی که از نقاط تجاری مناسبی برای صادرات و واردات برخوردارند، امکان فعالیت تجاری برای جوانان تحصیل‌کردۀ جویای کار وجود دارد. مسلماً یک جوان در ابتدا، سرمایه، تجربه و دانش فعالیت در قامت یک بازرگان حرفه‌ای را ندارد. پس در ابتدا می‌تواند به‌عنوان یک منشی، تحصیل‌دار، بازاریاب، فروشنده، مترجم یا کارمند سادۀ پیگیر کارهای بانکی، گمرکی و… در کنار یک بازرگان معتبر مشغول به کار شود و اندک‌اندک از حرف‌زدن گرفته تا پیچیدگی‌های انجام یک کار بزرگ را بیاموزد. با افزایش تجربه و دانش، موقعیت شغلی فرد نیز ارتقا می‌یابد و حتی موقعیت‌های بهتری در آینده به او پیشنهاد خواهد شد.
گزینۀ دیگر برای دستیابی به شغل مناسب ، مستقل‌شدن فرد و تشکیل کسب‌وکاری کوچک برای خودش است. بدون تردید یک تاجر معتبر نیز از ابتدا به موقعیت کنونی خود دست نیافته و موفقیت فعلی او حاصل سال‌ها تلاش و افت‌وخیز است؛ از این‌رو توصیه می‌شود تحصیل‌کردگانی که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی محل زندگی خود فرصت همکاری با تجار و بازرگانان معتبر را دارند به‌دور از غرور ناشی از مدرک تحصیلی، حتی در ازای حقوق بسیار پایین و انجام کارهای بسیار ساده، از این موقعیت استفاده کنند تا در آینده شاهد ثمرۀ بسیار با ارزش آن باشند. تحصیلکردگان دانشگاهی برای تبدیل‌شدن به یک بازرگان موفق، الزاماً نباید در تهران مشغول به کار باشند. چه‌بسا حضور در مناطق آزاد و ویژۀ اقتصادی یا شهرهای مرزی و بنادر معتبر ایران، فرصت‌های بسیار بهتری نسبت به تهران پیش روی آن‌ها قرار دهد.
ادامه دارد
یک دیدگاه